Medycyna pracy – kto i jakie badania musi wykonać?
Niebawem idziesz do nowej pracy lub zmieniasz stanowisko? A może pracujesz w swojej firmie od dłuższego czasu i zaświadczenie lekarskie o zdolności do pracy za chwilę straci ważność? Bez względu na to, która z sytuacji Cię dotyczy, musisz udać się do lekarza medycyny pracy na obowiązkowe badania lekarskie. Jak wyglądają takie badania? Czego możesz się spodziewać podczas wizyty? Czy lekarz może Cię nie dopuścić do pracy z uwagi na zły stan zdrowia? Na te i wiele innych pytań odpowiadamy w tym artykule.
Co robi lekarz medycyny pracy?
Głównym zadaniem lekarza medycyny pracy jest ocena, czy stan zdrowia pracownika pozwala mu na wykonywanie obowiązków związanych z danym stanowiskiem pracy. Ocena ta jest dokonywana na podstawie wywiadu lekarskiego oraz wyników badań. Lekarz przeprowadza wywiad z pacjentem, w którym pyta o przewlekłe choroby, zażywane leki, nałogi, choroby w rodzinie, a także o przebyte urazy czy operacje w przeszłości.
Następnie przeprowadza badania palpacyjne, takie jak sprawdzenie kręgosłupa, osłuchanie płuc, pomiar ciśnienia krwi, oraz może zlecić wykonanie badań laboratoryjnych, takich jak morfologia krwi czy badanie moczu. Jeśli zajdzie taka potrzeba, lekarz może również skierować pacjenta do specjalisty. Na przykład, jeśli pacjent jest nauczycielem pracującym głosem, lekarz medycyny pracy może skierować go do laryngologa. Jeśli pracownik będzie narażony na kontakt z kurzem i pyłami, lekarz może zlecić wykonanie rentgena płuc i spirometrii. Jednak rola lekarza medycyny pracy nie kończy się tylko na badaniach. Inne obowiązki tego specjalisty obejmują:
informowanie o wszelkich zagrożeniach występujących na danym stanowisku pracy, informowanie o chorobach zawodowych, które mogą wystąpić na danym stanowisku pracy, diagnozowanie chorób zawodowych, zajmowanie się profilaktyką zdrowotną osób zatrudnionych, prowadzenie działań promocyjnych w zakresie zdrowia i bezpieczeństwa w miejscu pracy.
Badania medycyny pracy
Jakie badania są potrzebne?
Wizyta u lekarza medycyny pracy może różnić się w zależności od rodzaju pracy i stanowiska, które badany pracownik zajmuje lub będzie zajmował. Czasami wystarczy tylko wywiad lekarski i badanie okulistyczne, a innym razem konieczna jest konsultacja z innym specjalistą, takim jak neurolog, laryngolog czy pulmonolog. Jeśli pracownik będzie miał kontakt z żywnością lub dużą liczbą ludzi w trakcie pracy, będzie musiał przejść badania sanitarno-epidemiologiczne i otrzymać tzw. książeczkę sanepidowską. Przebieg wizyty u lekarza medycyny pracy zależy również od rodzaju badań, które są wykonywane.
W medycynie pracy wyróżniamy trzy rodzaje badań:
Badania wstępne przed rozpoczęciem pracy
Wszyscy nowi pracownicy są wysyłani na badania lekarskie przed rozpoczęciem wykonywania swoich obowiązków. Ich celem jest oczywiście ustalenie, czy zdrowie przyszłego pracownika pozwala mu na wykonywanie określonych czynności. Zaświadczenie lekarskie, które pacjent otrzymuje po badaniach wstępnych, ma ograniczony termin ważności. W zależności od charakteru stanowiska, badania wstępne mogą być ważne na przykład przez 2, 3 lub 5 lat. Później pracownik zostaje skierowany na tzw. badania okresowe, o których będzie mowa za chwilę.
Badania okresowe do pracy
Pracodawca musi skierować pracownika na badania okresowe, które odbywają się przed upływem terminu ważności zaświadczenia ze wcześniejszych badań lekarskich. Celem tych badań jest przede wszystkim sprawdzenie, czy stan zdrowia pracownika nie uległ zmianie i czy nadal jest w stanie wykonywać swoje obowiązki na stanowisku pracy. Nieobecność na badaniach okresowych może skutkować odmową przedłużenia umowy o pracę lub nawet jej wypowiedzeniem. Dlatego ważne jest pilnowanie terminu badań okresowych i stawienie się na nie, aby uniknąć ryzyka utraty pracy.
Badania kontrolne do pracy
Badania kontrolne są przeprowadzane w przypadku, gdy pracownik był na dłuższym zwolnieniu lekarskim, trwającym więcej niż 30 dni, i są wykonywane najczęściej już pierwszego dnia po zakończeniu zwolnienia. Ich celem jest ocena zdolności pracownika do powrotu do wcześniej zajmowanego stanowiska pracy po okresie choroby. Takie badania są specyficzne, ponieważ stosuje się je tylko w konkretnych sytuacjach, gdy przerwa w pracy była dłuższa.
* Pracodawca nie ma obowiązku wysyłania pracownika na badania wstępne, jeśli:
- zatrudnił go, a następnie rozwiązał z nim umowę i ponownie zatrudnił na identycznym stanowisku w ciągu 30 dni;
- zatrudnił go na to samo stanowisko, na którym pracował u poprzedniego pracodawcy, a odstęp pomiędzy zatrudnieniem u poprzedniego i obecnego pracodawcy nie przekracza 30 dni.
Skierowanie do lekarza medycyny pracy jest wystawiane przez pracodawcę, który jest również odpowiedzialny za pokrycie kosztów wszystkich badań lekarskich, takich jak badania wstępne, okresowe i kontrolne. Skierowanie powinno być sporządzone w dwóch egzemplarzach – jeden trafia do lekarza, a drugi do akt osobowych pracownika.
Aby przygotować się do wizyty u lekarza medycyny pracy, należy zabrać ze sobą:
- dokument tożsamości,
- oryginał skierowania na badanie wstępne, okresowe lub kontrolne,
- wyniki przeprowadzonych badań,
- orzeczenie o stopniu niepełnosprawności (jeśli dotyczy),
- całą dotychczasową dokumentację medyczną, taką jak wypisy ze szpitali,
- zaświadczenie od psychologa (jeśli jest wymagane przez dane stanowisko pracy),
- oraz okulary/soczewki kontaktowe (jeśli dotyczy),
Co jeśli lekarz nie wyda zaświadczenia?
Jeśli lekarz medycyny pracy zauważy nieprawidłowości w zdrowiu pracownika lub zdiagnozuje u niego chorobę zawodową, może skierować go do odpowiedniego ośrodka, takiego jak szpital lub przychodnia specjalizująca się w leczeniu chorób zawodowych.
Szkodliwe warunki pracy?
Jeśli lekarz stwierdzi również, że środowisko pracy jest szkodliwe dla zdrowia pracownika, pracodawca jest zobowiązany do przeniesienia pracownika w inne miejsce. Jeśli pracodawca nie podejmie odpowiednich działań, pracownik ma prawo rozwiązać umowę bez okresu wypowiedzenia.
Pracownik może być skierowany na jedno z trzech rodzajów badań: wstępne, okresowe lub kontrolne, które przeprowadza lekarz medycyny pracy. Głównym zadaniem tego specjalisty jest ocena zdolności pracownika do pracy na danym stanowisku. Badania pracowników są przeprowadzane z różną częstotliwością i są kierowane przez pracodawcę. Lekarz medycyny pracy ocenia stan zdrowia pracownika na podstawie wywiadu lekarskiego oraz wyników badań. Jeśli zostaną stwierdzone nieprawidłowości lub zdiagnozowana choroba zawodowa, lekarz ma obowiązek skierować pracownika do odpowiedniego ośrodka specjalistycznego.
