Witamina C
Witamina C inaczej nazywana jest kwasem askorbinowym. Witamina C spełnia szereg ważnych funkcji w naszym organizmie. Niezbędna dla zdrowia organizmu. Jest bardzo aktywna biologicznie. Bierze udział w wielu niezwykle ważnych reakcjach i przemianach, stymulując rożne procesy biochemiczne w organizmie. Dzięki bardzo dobrej rozpuszczalności witaminy C oraz aktywnego transportu jest ona wchłaniana organizmie w ok. 70–80% (z dawki 180 mg u osób niepalących) . Główne narządy, w których odbywa się proces wchłaniania, to dwunastnica i proksymalny odcinek jelita cienkiego .
Witamina C neutralizuje reaktywne formy tlenu i w ten sposób może chronić przed powstawaniem uszkodzeń oksydacyjnych ważne makrocząsteczki, takie jak lipidy, DNA i białka. Askorbinian jest istotnym kofaktorem dla wielu enzymów.
Witamina C jest skutecznym antyoksydantem neutralizującym wolne rodniki, zapobiega procesom zapalnym i kancerogennym. Jest czynnikiem redukującym i przeciwutleniaczem. Ochronny wpływ witaminy C jest związany z jej działaniem jako donor elektronów i zdolnością do neutralizacji reaktywnych form tlenu (ang. Reactive Oxygen Species, ROS) oraz reaktywnych form azotu (ang. Reactive Nitrogen Species, RNS), np.: rodnika hydroksylowego, anionorodnika ponadtlenkowego, tlenu singletowego, rodników peroksylowych i nadtlenoazotynu.
Dzięki silnym zdolnościom antyoksydacyjnym witamina C „wymiata” wolne rodniki, zmniejszając ilość uszkodzeń na poziomie DNA, ale również uszkodzeń białek i lipidów, obniżając tym samym ryzyko rozwoju nowotworów, zwłaszcza żołądka i przełyku. Chroni także przed tworzeniem się mutagennych N‑nitrozozwiązków poprzez blokowanie przemiany azotanów do rakotwórczych nitrozoamin . W żołądku azotany przy udziale bakterii m.in. Helicobacter pylori przekształcają się w azotyny, a te z kolei podczas reakcji nitrozowania w nitrozoaminy. Kwas askorbinowy hamuje działanie zarówno bakterii w żołądku, jak i reakcję nitrozowania. Redukuje groźne azotyny do tlenku azotu .
Witamina C jest również ważna dla prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego, gdyż uczestniczy w procesach immunomodulacyjnych oraz stymuluje syntezę interferonu. Ponadto zwiększa (in vivo) odporność poprzez aktywność komórek NK (natural killer), a także aktywność limfocytów B i T, które oprócz zwalczania patogenów eliminują również komórki nowotworowe.
Witamina C jest podstawowym składnikiem odżywczym niezbędnym do utrzymania prawidłowej struktury i funkcjonowania skóry. Stymuluje syntezę ceramidów, odpowiedzialnych za utrzymanie prawidłowego nawilżenia skóry i chroni ją przed nadmiernym wysuszeniem.
Odpowiedni skład ceramidów w skórze zapewnia jej jędrność i spowalnia procesy starzenia skóry. Kliniczne efekty działania witaminy C na skórę powodują zwiększenie właściwości naprawczych skóry, opóźnienie procesów starzenia a tym samym wygładzenie wzmożonego poletkowania skóry, redukcję zmarszczek, poprawę elastyczności i kolorytu skóry, rozjaśnienie przebarwień
Działanie witaminy C jest powiązane z takimi procesami fizjologicznymi jak:
– ochrona DNA, białek i lipidów przed uszkodzeniem
oksydacyjnym
– prawidłowe funkcjonowanie naczyń krwionośnych, kości, skóry, zębów, chrząstki i dziąseł
– przyswajanie żelaza niehemowego
– prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego i układu odpornościowego
– utrzymanie prawidłowego metabolizmu energetycznego
Niedobór witaminy C wywołuje zróżnicowane objawy. Do najczęściej występujących symptomów zaliczamy:
– większa męczliwość i osłabienie organizmu
– zmniejszony apetyt
– obniżenie odporności i częstsze infekcje
– bóle mięśniowo–stawowe
– zapalenia błony śluzowej
– zaburzenia w przemianach cholesterolu i kwasów tłuszczowych
– spowolnione, utrudnione gojenie się ran
– występowanie krwiaków, siniaków i krwawych wybroczyn podskórnych z powodu osłabienia naczyń włosowatych
– obrzmienie i krwawienia dziąseł
– anemia, niedokrwistość
– zaburzona produkcja kolagenu
– w przypadku długotrwałych niedoborów zwiększone ryzyko wystąpienia miażdżycy, nowotworów i nadciśnienia
Kwas askorbinowy, będąc kofaktorem beta-hydroksylazy dopaminowej, bierze udział w syntezie adrenaliny. Witamina C jest niezbędna do syntezy kolagenu. Biosynteza kolagenu jest jedną z najważniejszych funkcji biologicznych witaminy C w organizmie. Dostarcza elektrony enzymom uczestniczącym w hydroksylacji co skutkuje przekształceniem prokolagenu we właściwy kolagen. Askorbinian służy jako kofaktor hydroksylazy prolilu i lizylu, enzymów odpowiedzialnych za stabilizację i krzyżowanie włókien kolagenu. Askorbinian może również bezpośrednio pobudzaç syntezę kolagenu przez aktywacji jego transkrypcji i stabilizowanie mRNA prokolagenu.
Przykładem zaburzenia przemian fizjologicznych zachodzących w organizmie, gdy brakuje w nim witaminy C i upośledzona jest synteza kolagenu, jest szkorbut.
Spośród warzyw najwyższą zawartością witaminy C cechuje się nać pietruszki (269mg/100g), następnie papryka (125-200 mg/100g), brukselka (65-145mg/100g), brokuły (65-150 mg/ 100g).
Najlepszym źródłem kwasu askorbinowego w owocach wbrew powszechnej opinii nie jest cytryna, a rokitnik. Rokitnik zawiera do 900 mg kwasu askorbinowego na 100g świeżej masy produktu. Następnie najwyższą zawartością witaminy C cieszy się owoc dzikiej róży (250-800 mg/100g), czarne porzeczki (150-300 mg/100g), truskawki (46-90 mg/100g), kiwi (84 mg/100g), grejpfrut (30-70 mg/ 100g), a następnie cytryna (40-60 mg/100g). Co ciekawe sporą ilość witaminy C dostarczają również owoce głogu (160-180mg/100g) oraz lucerny (200mg/100g).
Jedną z najlepszych metod zachowania wysokiej dawki kwasu askorbinowego w żywności jest proces kiszenia i mrożenia. Proces kiszenia i powstawanie kwaśnego odczynu w wyniku procesu fermentacji sprzyja stabilności witaminy C, zaś mrożenie uznawane jest za jedną z najlepszych metod zachowania świeżości produktów przy jednoczesnych zachowaniu wartości odżywczych.
Uzupełnianie braków witaminy C może wspomagać w leczeniu niepłodności, ponieważ w przypadku mężczyzn możliwa jest poprawa jakości nasienia. U kobiet z defektem fazy lutealnej zwiększa poziom progesteronu. Niektóre badania wskazują na korzystne działanie witaminy C w profilaktyce przeciwnowotworowej oraz w leczeniu różnych typów raka. Naukowcy zauważyli, że niektóre typy komórek nowotworowych albo nie rosną przy zwiększonym stężeniu witaminy C lub guz się kurczy pod wpływem dużej ilości tej substancji. Inne badania wskazują, że przyjmowanie kwasu askorbinowego utrudnia przerzuty i wzrost guza. Działanie przeciwnowotworowe zauważono głównie w przypadku terapii nowotworów gardła, jamy ustnej, przełyku, żołądka, piersi, płuc, jelita grubego, szyjki macicy.
Źródło:
Zakład Farmakologii Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku
Witamina C – budowa, właściwości, funkcje i występowanie
Witamina C i jej pochodne w utrzymaniu dobrej kondycji skóry
Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej
Ministerstwo Zdrowia i Narodowy Fundusz Zdrowia
Charakterystyka kwasu askorbinowego w wyrobach kosmetycznych i produktach leczniczych
